ËÅÊÖ 1. ÌÅÍÅÆÌÅÍÒÈÉÍ ØÈÍÆËÝÕ ÓÕÀÀÍÛ ÑÓÄËÀÕ ÇҮÉË, ҮÍÄÑÝÍ ÎÉËÃÎËÒÓÓÄ

ËÅÊÖ 1. ÌÅÍÅÆÌÅÍÒÈÉÍ ØÈÍÆËÝÕ ÓÕÀÀÍÛ ÑÓÄËÀÕ ÇҮÉË,
ҮÍÄÑÝÍ ÎÉËÃÎËÒÓÓÄ
Ýíý ñýäâèéí õүðýýíä ñóðàëöàã÷ äàðààõ ÷àäâàðûã ýçýìøèíý
• Ìåíåæìåíò ãýæ þó áîëîõûã òàéëáàðëàæ ÷àääàã áîëîõ
• Ìåíåæìåíòèéí øèíæëýõ óõààíû ñóäëàõ çүéë, ìåíåæìåíòèéí үéë ÿâö,
үíäñýí ôóíêöүүä, òýäãýýðèéí óÿëäàà õîëáîîã ñóäëàõ

Ìåíåæìåíò ãýæ þó âý?
Óäèðäàí çîõèîí áàéãóóëàõ àæèë ýðõëýõ ìýäëýãèéí öîãöûã ìåíåæìåíò ãýíý. Ýíý
ìýðãýæëèéã ýçýìøñýí ìýðãýæèëòýíã ìåíåæåð ãýäýã. Ìåíåæìåíòèéí òàëààð îëîí
òîäîðõîéëîëò áàéäàã.
• Ìåíåæìåíò íü øèíæëýõ óõààí
• Ìåíåæìåíò íü үéë ÿâö
• Óäèðäàõ үéë àæèëëàãààòàé õîëáîîòîé ìýäëýãèéí öîãö
• Çîðèëãîä õүðýõèéí òóëä õýñýã íýãæ, ñèñòåìèéã óäèðäàõ үéë àæèëëàãàà ãýæ áàãöëàí òîäîðõîéëæ áîëîõ þì.
Óäèðäàõ үéë àæèëëàãàà íü àñàð íàðèéí òөâөãòýé, òàë áүðèéí ãүí ãүíçãèé ìýäëýã øààðäñàí үéë ÿâö áөãөөä áàéíãà ñóðàëöàõ, ìýäëýãýý áàÿæóóëàõûã øààðääàã.
Үүíèé çýðýãöýý çàðèì ýðäýìòýä ìåíåæìåíòèéã øèíæëýõ óõààí áîëîõûí çýðýãöýý áàñ óðëàã ãýæ үçýõ íü ÷ áèé. Ìåíåæìåíò íü áàéãóóëëàãûí çîðèëãîä õүðýõèéí òóëä áàéãóóëëàãà, õýñýã íýãæèéã óäèðäàõ үéë àæèëëàãàà þì.
Ìåíåæìåíòèéí үéë ÿâö ÿìàð ÷ òîõèîëäîëä ìåíåæìåíòèéí äàðààõ үíäñýí
ôóíêöүүäèéã àãóóëäàã.
Ìåíåæìåíòèéí үндсэн зарчим
ͯÁ-ûí åðºíõèé íàðèéí áè÷ãèéí äàðãà àñàí Êîôè Àííàí 1999 îíû 1-ð ñàðûí
31-íä õóðàëäñàí Äýëõèéí ýäèéí çàñãèéí ôîðóìä “Ãëîáàëü êîìïàêò”
ñàíàà÷èëãûí çàð÷ìóóäûã îëîí óëñûí áèçíåñ ýðõëýã÷ íàðò àíõ òàíèëöóóëæ, Íüþ
Èîðê õîòîä 2000 îíû 7-ð ñàðûí 26–íä àëáàí ñíû íýýëòèéã ýõë¿¿ëñýí áàéíà.
Ýíý íü äýëõèéí áèçíåññèéí ¿éë àæèëëàãààíä ýäãýýð çàð÷ìóóäûã íýâòð¿¿ëýõ,
ͯÁ-ûã äýìæèõ ¿éë àæèëëàãààã óëàì èäýâõæ¿¿ëýõ çîðèëãîòîé. ªíººäºð
äýëõèéí ìÿíãà ìÿíãàí êîìïàíè, òºðèéí áà èðãýíèé íèéãìèéí áàéãóóëëàãóóä
äàðààõ 10 çàð÷ìûã ìºðäºæ “Ãëîáàëü êîìïàêò” ñàíàà÷èëãûã õýðýãæ¿¿ëæ áàéíà.
Õүíèé ýðõèéí õүðýýíä:
1. Îëîí óëñûí õýìæýýíä õүëýýí çөâøөөðөãäñөí õүíèé ýðõèéí õýì õýìæýýã
áèçíåñèéí õүðýýíèéõýí äýìæèæ, õүíäýòãýõ
2. Áèçíåñèéí õүðýýíä õүíèé ýðõèéã àëèâàà õýëáýðýýð çөð÷èõãүé áàéõ
Õөäөëìөðèéí õүðýýíä
3. Үéëäâýð÷íèé áàéãóóëëàãàä ýâëýëäýí íýãäýõ, õàìòûí ãýðýý áàéãóóëàõ
ýðõèéã õүëýýí çөâøөөðөõ
4. Àëáàäëàãûí áîëîí çààâàë ãүéöýòãýõ õөäөëìөðèéí àëèâàà õýëáýðèéã íýí
äàðóé óñòãàõ
5. Õөäөëìөð ýðõëýëò, àæèë ìýðãýæëèéí òàëààð ÿëãàâàðëàí ãàäóóðõàõ
ÿâäëûã óñòãàõ
6. Õүүõäèéí õөäөëìөðèéã óñòãàõ
Áàéãàëü îð÷íû õүðýýíä
7. Áèçíåñèéí õүðýýíèéõýí áàéãàëü ð÷èíä õàéð, ãàìòàé õàíääàã áàéõ
8. Áàéãàëü îð÷íîî õàìãààëàõàä õàðèóöëàãà õүëýýõ òàëààð ñàíàà÷ëàãà
ãàðãàõ
9. Áàéãàëü îð÷èíä õàëãүé òåõíîëîãèéã õөãæүүëýí òүãýýõ
Àâèëãûí ýñðýã õ¿ðýýíä
10.Àëèâ áèçíåñèéí ¿éë àæèëëàãàà íü àâèëãà, ºðãºë, áàðüöûã óñòãàõ,
òýäãýýðèéí á¿õ õýëáýðòýé òýìöýõ
Ìåíåæìåíòèéí ¿íäñýí ôóíêö
ÇÎÐÈËÃÎ
ͺõöºë áàéäëûí ä¿í øèíæèëãýý
Èðýýä¿éí òºëºâèéí òàëààðõ åðºíõèé òºñººëºë ãàðãàõ
Àëñûí õàðàà, çîðèëãî, çîðèëòóóä, õ¿ëýýãäýæ áóé ¿ð ä¿íã òîäîðõîéëîõ
Àâàõ àðãà õýìæýýã æàãñààæ, õàìðàõ õ¿ðýý, õóãàöàà, õºòºëáºð ãàðãàõ
Òºñºâëºõ, íººöèéã õóâààðèëàõ
Àðãà õýìæýýã ýðýìáëýí áàãöàëæ áîäëîãî, ¿íäñýí ÷èãëýë, àðãà õýðýãñëèéãòîäîðõîéëîõ
ÿéöýòãýõ ýðõ ìýäýë øèëæ¿¿ëýõ
Áàéãóóëëàãûí á¿òýö, íýãæ¿¿äèéí óÿëäàà õîëáîîã áèé áîëãîõ
Äîòîîä æóðàì ýðõ ç¿éí îð÷èí
Øààðäëàãàòàé àæèëòàí, òîíîã òºõººðºìæ, õàíãàìæèéã á¿ðä¿¿ëýõ, áàéðøóóëàõ
Àæëûí áàéðíû òîäîðõîéëò:
Ìýðãýøèëò, óð ÷àäâàð, ¿éë àæèëëàãààã òîäîðõîéëîõ
ͺºö àøèãëàëò, àæèëëàãààã ýð÷èìæ¿¿ëýõ, ÷àíàðûã ñàéæðóóëæ, á¿òýýìæèéã íýìýãä¿¿ëæ áîäëîãûí øèíý÷ëýë õèéõ
Øèéäâýð ãàðãàõ, øèéòãýë îíîîõ
Õ¿íèé õºãæèë, àæèëòíû õºãæèëò
Íýãæ á¿ð íýãäñýí îéëãîëòîé, çîõèñòîé õàðèëöààòàé áàéõ
Àæèëòàí, íýãæ á¿ðèéí àæèëëàãààã çîõèöóóëàõ
Óäèðäëàãûí àðãà õýìæýý; çîðèëãî, óäèðäàìæèéí äàãóó ÿâóóëàõ õýâèéí ¿éë àæèëëàãààã õàíãàõ
ÿéöýòãýë, ¿ð ä¿í, ñàõèëãàä ¿íýëãýý õèéõ, óäèðäàìæ çààâàð ìºðäºãäºæ áóé ýñýõèéã õÿíàõ
¯éë àæèëëàãààã õÿíàæ-øèíæëýí ¿íýëýõ, òºðºë á¿ðèéí àðãà õýðýãñýë àøèãëàõ
ÿéöýòãýë, ¿ð ä¿í, ñàõèëãàä ¿íýëãýý õèéõ, óäèðäàìæ çààâàð ìºðäºãäºæ áóé ýñýõèéã õÿíàõ

Ìåíåæìåíòèéí ¿íäñýí ôóíêöүүä:
1. Òөëөâëөëò
2. Çîõèîí áàéãóóëàëò
3. Óäèðäëàãà, Ìàíëàéëàë
4. Õÿíàëò
Ýäãýýð äºðâºí ôóíêö íü òàñðàëòã¿é ÿâàãäàõ ìåíåæìåíòèéí ¿éë àæèëëàãàà þì.
Òөëөâëөëò íü áàéãóóëëàãûí õүðýõ үð äүíã òîäîðõîéëæ, çîõèîí áàéãóóëàëò íü үүíèé òóëä õýðõýí àæèëëàõûã òîäîòãîæ, õÿíàëò íü ãүéöýòãýëèéí çîõèõ òүâøèíä үð өãөөæòýé õүðñýí ýñýõèéã òîäîðõîéëäîã. Ýäãýýðèéí òóñ á¿ðèéí òàëààð õîéíî äýëãðýíã¿é ¿çýõ ýíä òîâ÷ëîí òàíèëöóóëúÿ.
Òөëөâëөëò (Planning) íü çîðèëãî, çîðèëòóóäûã òîäîðõîéëîõ, òýäãýýðò ¿ð ä¿íòýé, үð өãөөæòýé õүðýõ õýðýãëýõ олон арга õóâèëáàðóóäûã áîëîâñðóóëæ, îíîâ÷òîéã íü ñîíãîõ áóþó өөðөөð õýëáýë çîðèëãî, çîðèëòóóäàä õүðýõ àðãà çàìûã òîäîðõîéëîõ үéë ÿâö þì. Çîõèîí áàéãóóëàõ, óäèðäàí ìàíëàéëàõ, õÿíàõ үéë àæèëëàãàà íü òөëөâëөñөí çîðèëãî çîðèëòóóäàä õүðýõýä ÷èãëýãäñýí ¿éë àæèëëàãàà þì. Òîâ÷îîð õýëáýë òөлөвлөлт нь ирээдүйн төсөөлөл, үр дүнд амжилттай хүрэх томъёолол юм.
.
Òөëөâëөõ үéë ÿâö íü ÿìàð ÷ íөõöөëä үéë àæèëëàãààíû îð÷èí íөõöөë, íөөö, õү÷èí ÷àäàë, èðýýäүéä òóëãàð÷ áîëçîøãүé ýðñäýë, áîëîìæèéã òîäîðõîéëîõ, èíãýõäýý ìýäëýãýý øèíý ìýäýý ìýäýýëëýýð áàéíãà áàÿæóóëæ, ñóäàëãàà, øèíæèëãýýíä òүøèãëýõèéã øààðääàã. Òөëөâëөõ үéë ÿâö óë ñóóðüòàé ñóäàëãàà, øèíæèëãýýíèé үð äүíä òүøèãëýýãүé áóþó áүðýí ãүéöýä áèø áîë çîðèëãî çîðèëòóóäàä õүðýõ áîëîìæ ýðñ áàãàñ÷ èðýýäүéä ñөðãөөð íөëөөëäөã. Èéìä òөëөâëөëòèéã ñóäàëãàà, äүí øèíæèëãýýíèé үð äүíä òүøèãëýæ õèéõ íü áîäèòîé áîëãîäîã. Òөëөâëөëòèéí áîãèíî äóíä õóãàöààíû çîðèëòóóä óðò õóãàöààíû çîðèëãîä íèéöýýãүé áóþó òөëөâëөãөө íýãäìýë, áүðýí áүòýí áàéäëûã õàíãàæ ÷àäààãүé áîë óðò õóãàöààíû çîðèëãîä õүðýõ áîëîìæ áàãàñäàã. Үéë àæèëëàãààã òөëөâëөõ үéë ÿâö íàðèéí äýñ äàðàà,íÿãò óÿëäàà õîëáîîòîé àëõìóóäààñ áүðääýã.
Çîõèîí áàéãóóëàëòûí ôóíêö (Organizing) íü çîðèëãî, çîðèëòóóäàä õүðýõèéí òóëä áүõ òөðëèéí íөөöèéã òөëөâëөñөí àæèë үүðãèéã õýðýãæүүлэхэд îíîâ÷òîé õóâààðèëàõ үéë àæèëëàãàà þì. Çîõèîí áàéãóóëàëò îíîâ÷òîé áàéõ òóñàì òөëөâëөñөí үð äүíä үð өãөөæòýé õүðýõ íөõöөë áîëîìæ áүðääýã. Òүүí÷ëýí çîõèîí áàéãóóëàëòûí ôóíêö íü áүòöèéã òîäîðõîéëîõ áөãөөä õýñýã íýãæүүäèéí үéë àæèëëàãààíû õîîðîíäûí óÿëäàà õîëáîî үүíä ÷óõàë íөëөөòýé. Àëèâ ñàëáàð, ýð¿¿ë ìýíäèéí áàéãóóëëàãà, òàñàã, íýãæ áүð өөðèéí ãýñýí îíöëîãòîé. Èéìä òóõàéí íөõöөë áàéäàë, îíöëîã, çîðèëãîä òîõèðñîí îíîâ÷òîé çîõèîí áàéãóóëàëò õèéõ íü ìөí ë ñóäàëãààíä òүøèãëýñíèé үð äүí áàéäàã. Ìåíåæåð, àæèëëàã÷äûí àæèë үүðýã èõñýæ, òóõàéí àæèë үүðãèéã ãүéöýòãýõýä äàõèí íýã õүí áүðýí à÷ààëàëòàé àæèëëàõ õýðýãöýýòýé áîëñîí òýð үåä äàõèí íýã îðîí òîî áèé áîëãîõ çàìààð áүòýö өðãөæèí òîìîðäîã.
Óäèðäëàãà, ìàíëàéëëûí ôóíêö (Directing, Leading) íü çîðèëãî çîðèëòóóäàä õүðýõèéí òóëä àæèëëàã÷äûí îðîëöîîã ñàéæðóóëàõ, ÷èãëүүëýõ, àæèëëàõ óðàì çîðèãò íөëөөëөõ ìåíåæåðèéí үéë àæèëëàãàà. Åðөнхийдөө зорилтод бодитой хүрэх төлөвлөгөөг хэрэгжүүлэх явц þì. Ìåíåæåð õүìүүñòýé àæèëëàõ үåä õүìүүñ õîîðîíäûí õàðèëöàà үéë àæèëëàãààíû үð äүíä õү÷òýé íөëөөëäөã. Ìàíëàéëàë íü õүìүүñòýé õàìòðàí àæèëëàõ, îíîâ÷òîé øèéäâýð ãàðãàõ, ýäãýýð øèéäâýðүүäýýð äàìæóóëàí çîðèëãîä õүðýõèéí òóëä õүìүүñèéã õàìòûí çîðèëãîä íýãòãýõ, îðîëöîîã áèé áîëãîõ ìýäëýã, óð ÷àäâàðûã ìåíåæåðýýñ øààðääàã. Çîðèëãîäîî õүðýõ үéë ÿâöàä õóâü õүíèé õàìòûí çîðèëãûã өөðèéìñөõ ÿâäàë, áóñàäòàé õàìòðàí àæèëëàõ ñîíèðõîë, үíýëýãäýõ õýðýãöýý ÷óõàë үүðýãòýé. Ýíý íü ìåíåæåðèéí ìýäëýã, óð ÷àäâàð, àðãà áàðèë, òóõàéí ñèñòåìèéí ñî¸ë, àæèëëàõ îð÷íû ÷àíàðòàé õîëáîîòîé.
Õÿíàëòûí ôóíêö (Controlling) íü үéë àæèëëàãààíû áîäèò үð äүí òөëөâëөñөíòýé íèéöýæ áàéãàà ýñýõèéã òîãòîîõ, íèéöýõãүé áîë ó÷èð øàëòãààíûã òîäðóóëàõ, áóðóó ¿éëäëèéã çîãñîîõ, óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ, óëìààð çîðèëãîä õүðýõ áîëîìæ, àðãà çàìûã òîäîðõîéëîõ áóþó ¿éë àæèëëàãààã ñàéæðóóëàõ үéë ÿâö þì. Òºëºâëºãººíèé õýðýãæèëòýä òàâèõ õÿíàëò íü áàéãóóëëàãûí çîðèëãîä õүðýõ óðüä÷èëñàí íºõöºë áîëíî. Õÿíàëò íü (Monitoring) òºëºâëºãººíä òóñãàãäñàí àæèë óã òºëºâëºãººíèéõºº äàãóó õèéãäýæ áóé ýñýõèéã íÿãòëàõ ¿éë ÿâö. Aæëûí ã¿éöýòãýëèéã ¿éë àæèëëàãàà á¿ðýýð áàéíãà õÿíàæ, òîãòìîë øàëãàí øèíæèëæ áàéäãààðàà ¿íýëãýýíýýñ ÿëãààòàé. Õÿíàëò íü òóñëàìæ, ¿éë÷èëãýý ¿ç¿¿ëýã÷äèéã èäýâõæ¿¿ëýõýä øààðäëàãàòàé áèå äààñàí áàéäàë áà õÿíàëò õîîðîíäûí òýíöâýðèéã õàäãàëàõàä ÷óõàë ¿¿ðýãòýé. Õàðèí үíýëãýý (Evaluation) íü өìíº õèéñýí àæëûí äàâóó, ñóë òàëûã òîäîðõîéëæ, ò¿¿íèéã äàðàà÷èéí õóãàöààíû òºëºâëºãºº áîëîâñðóóëàõ, òºëºâëºëòèéã ñàéæðóóëàõàä àøèãëàõ ¿éë ÿâö áөгөөд г¿éöýòãýëèéã äóíä õóãàöààíä áîëîí ýöñèéí ¿ð ä¿íãýýð òîîöîæ òîäîðõîéëäîã ó÷èð õÿíàëòààñ ÿëãààòàé. Ýðүүë ìýíäèéí ÿàìíû õàðüÿà áàéãóóëëàãóóäûí Ýðүүë ìýíäèéí ñàéäòàé áàéãóóëñàí үð äүíãèéí ãýðýýíèé õýðýãæèëò, Ìîíãîë Óëñûí Çàñãèéí ãàçðûí үéë àæèëëàãààíû õөòөëáөð áîëîí ýäèéí çàñàã, íèéãìèéã õөãæүүëýõ үíäñýí ÷èãëýë äýõ ýðүүë ìýíäèéí çîðèëòóóäûí ãүéöýòãýë, ýðүүë ìýíäèéí ñàëáàðûí áîäëîãûí çîðèëòóóäûí õýðýãæèëò, ýðүүë ìýíäèéí òóñëàìæ, үéë÷èëãýýíèé ÷àíàð, үéë àæèëëàãààíû үð íөëөө ÿìàð áàéãààã òîãòîîæ, үð äүíã үíýëýõýä îðøèíî.
Õÿíàëòûí ôóíêö íü äàðààõ ãóðâàí ýëåìåíòèéã өөðòөө àãóóëäàã. Үүíä:
1. Ãүéöýòãýëèéí òîäîðõîé ñòàíäàðò,
2. Áîäèò ãүéöýòãýë, òөëөâëөñөí ãүéöýòãýëèéí çөðүү, ãүéöýòãýëèéã èëүү
ñàéæðóóëàõ áîëîìæèéí ñóäàëãàà, ìýäýýëýë,
3. Ñòàíäàðòûã õàíãàõãүé áàéãàà ãүéöýòãýëèéã ñàéæðóóëàõ үéë ÿâö
Ãүéöýòãýëèéí òîäîðõîé ñòàíäàðò: Õÿíàëò íü áүõèé ë үéë àæèëëàãààíû òóðø
çàéëøãүé õýðýãöýýòýé. Ãýâ÷ òóõàéí íөõöөëä òîõèðóóëàí ãүéöýòãýëèéí ñòàíäàðò,
ãүéöýòãýëèéã õÿíàõ àðãà õýëáýðèéã øèíý÷ëýí òîãòîîõ øààðäëàãà áàéíãà
òóëãàðäàã. ßìàð ÷ òîõèîëäîëä õÿíàõ íü çîðèëãîä õүðýõ, ãүéöýòãýëèéã èëүү
ñàéæðóóëàõ, òөëөâëөñөí үð äүíä õүðýõ çîðèëãîòîé áàéäàã.
Áîäèò ãүéöýòãýë, òөëөâëөñөí ãүéöýòãýëèéí çөðүү, ãүéöýòãýëèéã èëүү ñàéæðóóëàõ
áîëîìæèéí ñóäàëãàà, ìýäýýëýë: Çөâõөí äýýä óäèðäëàãûí үүðýã ãýæ үçýæ
áîëîõãүé. Àëõàì áүðýý ýðãýí íÿãòëàæ, äàðààãèéí àëõìàà өìíөõөөñ óëàì
ñàéæðóóëäàã áàéõ íü àæèëäàà ýçýí áîëîõûí óðüä÷èëñàí íөõöөë þì. Çөâõөí
áîäèò ãүéöýòãýë òөëөâëөñөíòýé íèéöýæ áàéãàà ýñýõèéã òîäîðõîéëîõ íü
õàíãàëòãүé. Ó÷èð øàëòãààíûã òîäðóóëæ, àñóóäàë áýðõøýýëèéí øèéäëèéã îëîõ,
ñàéæðóóëàõ íü үð äүíä õүðýõ íýã íөõöөë þì. Õÿíàëò íü үéë àæèëëàãààíû
áүòýýìæ, áүòýýãäýõүүí, үéë÷èëãýýã èëүү ñàéæðóóëàõ áîëîìæèéã èëðүүëýõ
òүëõүүð áîëäîã.
Ñòàíäàðòûã õàíãàõãүé áàéãàà ãүéöýòãýëèéã ñàéæðóóëàõ үéë ÿâö: Áîãèíî
õóãàöààíû çîðèëãîä õүðýõ íü äóíä õóãàöààíû çîðèëãîä õүðýõ, ýíý íü ìөí óðò
õóãàöààíû çîðèëãîä õүðýõ áîëîìæèéã îëãîäîã. Áîãèíî õóãàöààíû çîðèëãóóäàä
õүðýõ íü үéë ÿâö, òóõàé áүðèéí ãүéöýòãýëèéã áàéíãà õÿíàæ, òóëãàìäñàí àñóóäàë
áýðõøýýëèéã øóóðõàé øèéäâýðëýæ, үéë àæèëëàãààã áàéíãà ñàéæðóóëæ, àæèë
үүðãèéã õóãàöààíä íü äóóñãàõòàé øóóä õîëáîîòîé.
Áàéãóóëëàãà ãýæ þó âý?
Áàéãóóëëàãà ãýæ ºìíºº òàâüñàí òîäîðõîé çîðèëãîä õүðýõèéí òºëºº ¿éë
àæèëëàãààð íýãäýæ õàìòðàí àæèëëàæ áàéãàà á¿ëýã õүìүүñ þì. ªºðººð õýëáýë
íýãäñýí çîðèëãîä õүðýõýýð õàìòðàí àæèëëàæ áàéãàà õүìүүñèéí íýýëòòýé
ñèñòåì áóþó òîãòîëöîîã áàéãóóëëàãà ãýäýã. Áàéãóóëëàãà äàðààõ øèíæ¿¿äèéã
àãóóëäàã. ¯¿íä:
• Áàéãóóëëàãûí íèéò ãèø¿¿äýä õàìààðàõ ºìíºº òàâüñàí òîäîðõîé
çîðèëãîòîé áàéõ,
• Õî¸ð áóþó òүүíýýñ äýýø ãèø¿¿íòýé áàéõ, Ãýâ÷ îð÷èí үåä áàéãóóëëàãà íýã
õүíòýé ÷ áàéæ áîëîõ áөãөөä ýíý íü óëàìæëàëò îéëãîëòûã áàñ òýð áүð
õýðýãëýõ áîëîìæãүéã õàðóóëæ áàéíà.
• Íýãäìýë íýã ñèñòåì áàéõ ãýñýí ýíý òîäîðõîéëîëò íü çөâõөí àëáàí ñíû
áàéãóóëëàãà áóþó õóóëèéí ýòãýýäýä õàìààðíà.